ادبیات پارسی

                                                      

پاسخ خودآزمایی ادبیات سال دوم دبیرستان

خودآزمایی درس اول :

1- یک نمونه سجع در مناجات خواجه عبدالله بیابید. روح ، فتوح ، صبوح ، مجروح ..

2-  در عبارت « بر کِشته های ما جز باران رحمت خود مبار » مقصود از « کشته ها » چیست ؟

اعمال ، کارهای انسان و كردار.

3- بیت پنجم شعر همای رحمت به چه موضوعی اشاره دارد ؟

به ضربت خوردن حضرت علی(ع) و عفو و بخشش و رحمت علي /    اسارت ضارب و تاکید مولا بر مدارا و مهرباني كردن با ابن ملجم.

4- شاعر در کدام بیت ناتوانی خویش را از وصف علی ( ع ) بیان می کند ؟

 نه خدا توانمش خواند، نه بشر توانمش گفت/ متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را.

5- در بیت سیزدهم مقصود از پیام آشنا و آشنا چیست ؟

 اگر شعر را از حافظ بدانیم منظور از« پیام آشنا ،  الهام الهی و الطاف رحمانی و مقصود از «  آشنا » خود حافظ است و چنانچه شعر را گفته ی شهریار بدانیم « پیام آشنا »پیامی از حضرت علی(ع)" و منظور از آشنا شهریار است.

6- نمونه ای دیگر از تلمیح را که قبلا خوانده اید ، بیان کنید. دردرس مرغ گرفتار سال اول دبیرستان

7- نمونه ی دیگر از مناجات های خواجه عبدالله انصاری را در کلاس بخوانید . به عهده دانش آموزان

خود آزمایی درس دوم :

 1- « سر به گَرد آوردن » یعنی چه ؟ شكست دادن ، نابود کردن

2- دو نمونه طنز در درس بیابید . الف)که بنشین پیش گرانمایه جفت / ب) مرا مادرم نام مرگ تو کرد/  ابيات : 14 ، 16 ، 29 ،

3- کدام ویژگی های حماسه را در این درس می یابید ؟  عناصر ملی و قومي ، پهلوانی ، داستانی

4- « تو قلب سپه را به آیین بدار » یعنی چه؟ تو مركزسپاه را محافظت کن.

5- نمونه ای از استفهام انکاری را در درس پیدا کنید .

 به شهر تو شیر و نهنگ و پلنگ             سوار اندر آیند هر سه به جنگ؟ /    ابيات : 19 ، 20

که جوابش این است که شیر و نهنگ و پلنگ سواره به جنگ نمی آیند.

6- به بیت هایی که معنی آن ها به هم وابسته باشد « موقوف المعانی » می گویند . نمونه ای از آن را در درس پیدا کنید .

 به رستم بر آنگه ببارید تیر                    تهمتن به او گفت بر خیره خیز

همی رنجهداری تن خویش را               دو بازوی و جان بدانیش را          /  ابيات : 18 و 19 ) ، ( 32 و 33 )

7- دو نمونه واج آرایی را در درس بیابید .

  بر او راست خم کرد و چپ کرد راست        خروش از خم چرخ چاچی بخواست

     بیامد که جوید زایران نبرد                  سر هم نبرد اندر آرد به گرد  /    ابيات : 2 ، 11 ، 16 ، 22 ، 37 ، 40

8- دو نمونه اغراق را در درس پیدا کنید .

  به گرز گران دست برد اشکبوس       زمین آهنین شد سپهر آبنوس

     چو بوسید پیکان سر انگشت اوی     گذر کرد بر مهره ی پشت اوی    /  ابيات : 3 ، 5 ، 32 ، 40

خود آزمایی درس سوم :

1- عبارت کنایی « دندان به دندان خاییدن » یعنی چه ؟ خشمگین شدن

2- دو نمونه از استعاره های درس را پیدا کنید . آهنین کوه : (استعاره از عمرو) و  شیراله : (استعاره از علی)

3- به چه دلیل این شعر حماسه ی مصنوع است ؟

 زیرا شاعر تحت تاثیر حماسه های ملی،این حماسه ی دینی را با دخل و تصرف در اصل موضوع سروده است. شاعر به جاي آفرينش حماسه به بازآفريني حماسه پرداخته است .

4- نمونه ای دیگر از حماسه ی مصنوع را در کلاس بخوانید .

 بخشی از خاوران نامه ی ابن حسام خوسفی یا شهنشامه ی صبا خوانده شود.

5- قافیه ی کدام بیت درس نادرست است ؟ ابیات 13 ( اله ، اژدها ) و 20 ( نبی ، علی)

6- داستان زیر را که از مثنوی مولوی انتخاب شده است ، به لحاظ محتوا و نوع ادبی آن با درس مقایسه  کنید .

 زبان مثنوی معنوی ساده و سنجیده است حال آنکه زبان حمله ی حیدری رسا وسنجیده نیست،شعر مولوی منطقی است در حالی که حمله ی حیدری از این نظر موفق نیست،شعر مولوی بیشتر جنبه ی عرفانی (غنایی)دارد اما شعر باذل جنبه ی پهلوانی و حماسی و موضوع هر دو اثر تقریبا یک چیز است.

خودآزمایی  درس چهارم :

 1- چرا علی می کوشد در این مسابقه نفر سوم شود ؟

 زیرا او می خواهد جایزه ی نفر سوم راکه یک کفش است ، ببرد تا آن را به خواهرش بدهد.

2- در کدام بخش درس ، نویسنده چهره ی فقر و غنا را نشان می دهد ؟

 در آن قسمت که خانواده ها در کنار فرزندانشان هستند و با شیرینی و آب میوه از بچه هایشان پذیرایی می کنند در حالی که علی با آن کتانی کهنه مبهوت فضا شده است.

3- چرا نویسنده این فلیم نامه را « بچه های آسمان » نامیده است ؟

زيرا آسمان نماد پاكي است و به خاطر ایثار ، صداقت و معنویت کودکانه ی خواهر و برادر

4- با پیروی از سبک نویسنده ، به دل خواه ، ماجرای این فیلم نامه را به گونه ای دیگر به پایان برسانید .

به منظور فهم و درک بیشترفیلمنامه ،خودتان به این سؤال جواب بدهید .

5- در صورتی که فلیم « بچه های آسمان » را دیده اید ، آن را با متن درس مقایسه کنید . به عهده ي دانش آموز

خودآزمایی درس پنجم :

1- محوری ترین پیام این داستان چیست ؟

از ماست که بر ماست.هر بلايي كه بر سرمان مي آيد ، نتيجه ي عملكرد رفتار ماست .

2- نظر شما نقطه ی اوج داستان کجاست ؟

 مرحله ی دوم تعارف میزبان ، وقتی که صاحب خانه اصرار می کند مهمان ها از کباب غاز بخورند.خوردن كباب غاز

3- نویسنده از کدام شیوه های نویسندگی برای تاثیر گذاری بیشتر استفاده کرده است ؟

الف)  استفاده از ضرب المثل های عامیانه و کنایات   ب) جزیی نگاری در توصیف ج)  استفاده از چاشنی طنز

4- عبارت های زیر را معنی کنید :

  جلوی کسی در آمدن / سماق مکیدن / شکم را صابون زدن / چند مرده جلاج بودن

 جلو کسی در آمدن : خوب پذیرایی کردن                 سماق مکیدن : انتظار بیهوده کشیدن

   شکم را صابون زدن: به خود وعده و اميد دادن           چند مرده حلاج بودن: چقدر توانایی انجام کاری را داشتن

 5- دو نمونه از توصیفات زیبای درس را بیان کنید .

(توصيف سيلي زدن) پنج انگشت دعا گو به معیت مچ وکف ومایتعلق بِه،برصورت گل انداخته ی آقای استادی نقش بست.

6- پنج ترکیب و اصطلاح عامیانه را در درس پیدا کنید .

واترقیده اند ، تک و پوز،کیفور شدن ،آسمان جُل و پَخمه، خِرت و پِرت

7- با کمک دبیر خود شعر « روزی ز سر سنگ عقابی به هوا خاست » را در کلاس بخوانید و با این درس مقایسه کنید .

 پیام هر دو این است که مسبب همه ی گرفتاری ها رفتار و عملكرد خود انسان  است .عقاب حكايت ناصر خسرو دچار غرور و تكبراست و از سرنئشت بي خبر اما داستان جمالزاده قهرمان داستان دچار غرور نمي باشد فقط عملكرد نادرست او باعث شكستش گرديده است .

خودآزمایی درس ششم :

1- چه عاملی مانع از آن شد که گیله مرد محمدولی را از پای در آورد ؟

 پنج فرزند داشتن محمدولی و عجز و التماس او.  و اين كه او به ياد بچه هايش افتاده بود.

2- نویسنده ، اوضاع اجتماعی عصر خود را چگونه توصیف کرده است ؟

 اوضاع کشور بسیار نامناسب توصیف شده است و نشانگر این است که اربابان به مردم ظلم می کردند و دولت خودکامه ی پهلوی به بیدادگری و استبداد برخواسته بود.

3- چرا مامور دوم گیله مرد را کشت ؟

 مامور دوم زمینه ی فرار گیله مرد را آماده کرده بود از ترس این که گیله مرد پس از دستگیری دوباره،اعتراف به خرید اسلحه از او بکند،او را کشت.البته توجه داشته باشیم که گیله ی مرد موقع فرار محمدولی را پوشیده و این سؤال پیش می آید که چه بسا مامور دوم-  بلوچ- او را نمی شناخته و به قصد محمد ولی شلیک کرده است که اگر این گونه باشد هدف او این است که چون قصد فرار داشته است می خواسته تنها شاهد ماجرا(محمدولی)را هم از بین ببرد.

4- نویسنده در چند جای داستان از صدای جیغ زنی که در جنگل پیچیده است ، یاد می کند ؛ مقصود او چیست ؟

 بيانگر درون بي قرار و آشفته ي گيله مرد است به سبب كشته شدن همسرش

5- هرکدام از سه شخصیت ، محمدولی ، گیله مرد ، و مامور دوم ، نماد چه انسان هایی در عصر خود هستند .

 محمدولی: نماد انسان های ظالم ومزدور و بي رحم و ترسو و ناتوان و مجری بی اختیار حاکمان

     گیله مرد: نماد انسان های ظلم ستیز و مبارز  و آزاده و مدافع حق

    مامور دوم : نماد انسان های ستم دیده ولی اغفال شده و ناآگاه و خائن.

خودآزمایی درس هفتم :

1- عبارت « شلخته درو کنید تا چیزی گیر خوشه چین ها بیابد » یعنی چه ؟

 نامنظم و نامرتب درو کنید تا خوشه های بیشتری باقی بماند تا افراد نيازمند بتوانند بیشتر استفاده ببرند.

2- نویسنده از مراسم سوگ سیاوش برای پروراندن داستان چگونه بهره گرفته است ؟

 نویسنده مظلومیتی را که در داستان یوسف وجود دارد با داستان سیاوش مقایسه کرده است و می گوید که هر دو در برابر بیگانه ایستادند و بی گناه کشته شدند.

3- سه کنایه در درس پیدا کنید .

آفتاب تیغ کشید: طلوع کرد  / خم به ابرو آوردن : اظهار ملال کردن   / پلک هایشان داغ شده : نزدیک است گریه کند. 

4- نویسنده غم زری را در سوگ یوسف به چه چیز تشبیه کرده است ماری که از دیشب بر روی قلبش چنبره زده بود.

5- در باره ی آداب سوگواری در محل زندگی خود تحقیق کنید . به عهده دانش آموز .

6- در کدام بیت از درس مفهوم این بیت حافظ آمده است : ثوابَت باشد ای دارای خرمن/ اگر رحمی کنی بر خوشه چینی

ثوابت باشد ای دارای خرمن            اگر رحمتی کنی بر خوشه چینی

      شلخته درو کنید تا چیزی گیر خوشه چین ها بیاید.

خودآزمایی درس هشتم  :

1- چند مورد از برخوردهای انسانی عموتم را با هم نوعانش بنویسید .

 مثلا در مزرعه سبد کارگران ضعیف و رنجور را پر می کرد و خود را به خطر می انداخت.

2- لگری چه چیزی را لازمه ی سپردن مسئولیت مباشری به عموتم می دانست ؟ چرا ؟

خشونت و سنگدلی نسبت به او ، تا بدین وسیله او را مجبور به کار کشیدن از کارگران و تنبیه کردن آنها کند.

3- عموتم ضعف ارباب را چگونه به رخش کشید ؟

آنجا که می گوید من همه ی نیرو های بازوانم را در اختیار شما می گذارم اما روانم را به موجود فناپذیری

نمی سپارم و آن را برای خداوند محافظت می کنم.

4- اعتقاد به سرای باقی را در کدام بخش از سخنان عموتم می توان دریافت ؟.

..وقتی که جسم من را کشتید دیگر کاری از دستتان برنمی آید و پس از آن ابدیت در کار است.

5-- در باره ی یکی از کتاب های زیر که موضوع آن ها پایداری و مقاومت در برابر ستم داخلی یا خارجی  است به انتخاب خود گزارشی کوتاه تهیّه کنید.

  ( خوشه های خشم نوشته ی جان اشتابن بک ) ، ( موش ها و آدم ها نوشته ی جان اشتابن بک ) ، ( سال پنجم الجزایر     نوشته ی فرانتس فانون ) ، آدم ها و خرچنگ ها نوشته ی خوزوئه دوکاسترو ) . به عهده ی دانش آموز

6- در شعر « تو را می خوانم » مقصود شاعر از جمله ی « ما این را از گذشته به ارث می بریم » چیست ؟

مقاومت و مبارزه طلبي در برابر ظلم و ستم

خودآزمایی درس نهم :

1- در شعر بیابان های تبعید ، شاعر چه دشواری هایی را برای تبعید شدگان فلسطینی بر می شمرد ؟

 سر گردانی در بیابان ، خانه خرابی و ویرانی و آوارگي.

2- دو توصیف زیبا را در درس بیابید که بیانگر پایداری مردم در مقابل ظلم است .

الف).نرون مرد ولی رم نموده است /   باچشم هایش می جنگد.

ب) دانه های خشکیده ی خوشه ای/ دره ها را از خوشه ها لبریز خواهد کرد.

3- در عبارت « فرشتگان سرودهای صلح و شادی انسان  را برای چوپانان خواندند » ، منظور از کلمات مشخص شده ، چیست ؟ سرود های صلح و شادی : وحی الهی             /        چوپانان : پیامبران

4- زیتون ، نماد چیست و نشانه ی کدام کشور است ؟ صلح ، فلسطین

5- مقصود از « نرون مُرد ، امّا رم نمرده است » و « با چشم هایش می جنگد» چیست ؟

 جمله ی اول: ظالم می میرد اما فلسطین پایدار است.اسراييل ازبين رفتني ست و پيروزي از آن فلسطيني هاست .

 جمله ی دوم : با آگاهی ، بصیرت ، شناخت کامل و تمام وجود می جنگد.    

خودآزمايي درس دهم :

1- کوزت برای غلبه بر ترس و دلهره ی خود چه تدبیری اندیشید ؟

 دسته ی سطل را تکان می داد ، چند بار اعداد را  از یک تا ده  با صداي بلند می شمرد.

2- دو نمونه از توصیفات زیبای درس را پیدا کنید .

الف) .چند دسته از بوته های خار،در نقاط بی درخت سوت می کشید.

ب.) درخت های خاردار مانند بازوهای طویلی که مسلح به چنگال و مهیای گرفتن شکار باشند،به هم می پیچیدند

3- ترس و وحشت حاکم بر کوزت سبب می شود که او پدیده های طبیعی را به گونه ای هراس آور ببیند .چند نمونه از این مورد را در داستان بیابید و بنویسید .

 از ستاره ی درخشان و نورانی مشتری که آن را نمی شناخت و آن را همچون یک زخم نورافشان می دید،می ترسید.

4- نویسنده طینت بد زن تناردیه را چگونه توصیف می کند ؟

 زنی نفرت انگیز با دهانی هم چون دهان کفتار و چشمانی برافروخته از غضب.

5- بخشی دیگر از بینوایان را در کلاس بخوانید .به عهده دانش آموز .

خودآزمايي درس یازدهم :

1- دو نمونه آرایه ی تشبیه و استعاره را در متن درس هدیه ی سال نو بیابید .

الف.(تشبیه،اضافه ی تشبیهی) مادام سوفیا چنگال حریص خود را در خرمن زلف دلا فرو برد.

ب:(استعاره)دلا کلاهش را برداشت و از زیر آن،آبشار طلایی رنگ سرازیر شد.آبشار طلایی استعاره از گیسوان دلا

2- در داستان هدیه ی سال نو ، با وجود آن که مادام سوفیا مبلغی به ازای موهای دلا پرداخته ، چرا نویسنده عمل او را چپاول و غارت دانسته است ؟ زیرا به قیمت ارزان خریده بود و در مقابل آن پول کمی براي موي گرانبهاي دولا پرداخته بود.

3- هدایایی که دلا و جیم برای یک دیگر تهیّه کرده بودند ،اگر چه برای هیچ کدام قابل استفاده نبود ، به چه دلیل موجب خوشحالی و خرسندی آن ها شد ؟

زیرا بدین وسیله متوجه شدند که چقدر نسبت به هم محبت و علاقه دارند.

4- « هدیه ی سال نو » نمونه ی یک داستان کوتاه است ، در باره ی ویژگی های داستان کوتاه تحقیق کنید

 وجود یک حادثه با یک شخصیت اصلی ، محدودیت مکان ، دقت در پرداخت شخصیت ها.

5- محوری ترین پیام این داستان چیست ؟ ایثار ، عشق و از خودگذشتگي

6- آیه « لاتدرکه الابصار و هو یدرک الابصار » با کدام قسمت درس مائده های زمینی ارتباط دارد ؟

هر مخلوقی نشانی از خداست و هیچ مخلوقی او را هویدا نمی سازد.

7- در کدام قسمت درس مائده های زمینی نویسنده عجز انسان را از شناخت خدا بیان می کند ؟

 سرانجام این طور می گوییم که او در همه جا هست ، هر جا و نایافتنی است.

8- جمله ی « ای کاش عظمت در نگاه تو باشد .... » از آندره ژید را با این شعر سهراب سپهری « چشم ها را باید شست، جور دیگر باید دید . » مقایسه کنید و نتیجه را بنویسید.

 هر دو معتقدند که باید با دیدی نو به امور و پدیده ها نگریست.آندره ژید نگاه را مهم می داند و سهراب نیز همین اعتقاد دارد و علاوه بر آن می گوید باید نوع نگاه مان را عوض کنیم.هر دو تاكيد دارند به داشتن طرز تفكر صحيح و مثبت و بينشر راستين

خودآزمايي درس دوازدهم  :

1-  مقصود از « کیمیای هستی » در مصراع « کاین کینیای هستی قارون کند گدارا » چیست ؟ عشق ، مستی و عيش

2- در باره ی پیام های زیر ، مصداق هایی از غزل « دل می رود زدستم » پیدا کنید :

  درویش نوازی / حسن خُلق / اغتنام فرصت .

درویش نوازی:         ای صاحب کرامت شکرانه ی سلامت      /      روزی تفقدی کن درویش بینوا را

   حسن خلق:          آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است   /   با دوستان مرورّت با دشمنان مدارا

  اغتمام فرصت:   ده روز مهر گردون افسانه است و افسون/   نیکی به جای یاران،فرصت شمار یار را

3- « مدارا با دشمن » را در شعر حافظ با این آیات قرآن خطاب به موسی ( ع ) و هارون ( ع ) مقایسه کنید .

  اِذهَبُا اِلی فِرعون انّهُ طغی فَقُولا لَهُ قولا لیبنا.... طه 4 – 43

 حافظ در بیت: « آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است     /      با دوستان مروت با دشمنان مدارا» معتقد است که آسایش و راحتی دو جهان در این است که با دشمنان و مخالفان به نرمی برخورد کرد و این ، مضمون همان آیه است که خدا به موسی(ع)می فرماید: با فرعون ستمگر و طاغی با بیانی نرم صحبت کن؛ البته هدف از این ملایمت، اصلاح یا تاثیر گذاشتن بر مخالف است؛ ولی در غیر این صورت جایز نیست.

4- در باره ی « آیینه اسکندر » و « دارا » تحقیق کنید و نتیجه را در کلاس ارائه نمایید .

 « آینه ی اسکندر نامه» آیینه ای بوده که اسکندر با همکاری ارسطو بر فراز مناره ی شهر اسکندریه(مصر)ساخته است؛کارش این بوده که از دور کشتی ها را می دیده است،این آیینه،از عجایب هفتگانه ی عالم بوده است.یکی از ویژگی این آیینه این بوده که از آینده خبر می داده است. «دارا »همان داریوش سوم است که در زمان او اسکندر به ایران حمله کرد و او را شکست داد و «دارا » به شمال شرقی ایران گریخت و به دست والی بلخ کشته شد.با مرگ او سلسله ی هخامنشی منقرض شد.

5- در غزل سعدی مقصود از « مجمعی که شاهدان دو عالم » در آن گرد می آیند ، چیست ؟ صحرای قیامت ، بهشت

6- مناسب این جمله ی خواجه عبدالله انصاری با کدام بیت سعدی بیشتر است ؟

  الهی گل های بهشت در پای عارفان خار است ، جوینده ی تو را با بهشت چه کار است ؟

حدیث روضه نگوییم گل بهشت نبویم         /           جمال حور نجویم دوان به سوی تو باشم                                                

خودآزمايي درس سیزدهم :

1-   « الف » در « سودا » در درس « باغ عشق » نشانه ی چیست ؟ چند نمونه ی دیگر از این کاربرد را بیابیدو با آن ها جمله بسازید.  «الف »کثرت می باشد، مثل «الف» در موارد زیر:

بسا کسا که به روز تو آرزومند است.(جه بسیار کسانی که...)

زهی سودا که خواهی یافت فردا از چنین سودا(چه سرماییه های زیادی که...)

2- مرجع ضمیر « او » در بیت هشتم کیست ؟ خداوند

3- مفهوم « وما رمیت اذ رمیت و لکن الله رمی » ( انفال / 17 ) در کدام بیت دیده می شود ؟

 ز یزدان دان نه از ارکان که کوته دیدگی باشد        /        که خطی کز خرد خیزد تو آن را از بنان بینی

4- چند نمونه از صنعت تضاد را در شعر بنویسید . ( اقبال و ادبار) ،(  اوج و قعر ) ، ( سود و زیان ) ، ( عرش و فرش )

5- « از عرش به فرش آمدن » کنایه از چیست ؟ تنزل مقام یافتن ، ازعزت به ذلت رسيدن

 6- این بیت خاقانی : « بس پند که بود آن گه در تاج سرش [ انوشیروان ] پیدا / صد پند نو است اکنون در مغز سرش پنهان » با کدام بیت درس، پیام مشترک دارد ؟ بیت آخر

7- مفهوم حدیث « العالم محضر الله لا تعصوا فی محضره » در کدام بیت دیده می شود ؟

 مصراع دوم شعر بیت هشتم: به سوی عیب چون پویی گر او را غیب دان بینی

8- « نمی هلند » : نمی گذارند ، اجازه نمی دهند . این فعل دارای دو مصدر استت آن ها را بنویسید . هِشتن و هِلیدن

9- شعر « باغ عشق » کدام اجزای تشکیل دهنده ی قصیده را داراست ؟ تنه ی اصلی قصيده

خودآزمایی درس چهاردهم :

1- چه داستان دیگری از شاهنامه می شناسید که موضوع آن طغیان مردم علیه ظلم حاکم باشد ؟

 قیام کاوه ی آهنگر علیه ضحاک ماردوش.

2- با توجه به متن ، اهداف بنیادین تربیت را برشمرید .

 احترام به آزادی خود و دیگران ، عدالت خواهی و تنفر از زور، مسعولیت اجتماعی ، وظیفه شناسی و همکاری با دیگران.

3- چرا در تاریخ ایران سقوط ساسانیان سرآغاز تحولّی بزرگ شمرده می شود ؟

زیرا با سقوط ساسانیان روی کار آمد و تجمل پرستی و اختلاف عظیم طبقاتی از بین رفت و آزادی و مساوات و برابری برقرار شد.

4- مفهوم بیت مقابل در کدام قسمت درس آمده است ؟ من آنم که در پای خوکان نریزم     //    مر این قیمتی دُرّ لفظ دری را

 دانش و آزادگي و دين و مروت                    اين همه را بنده ي درم نتوان كرد

خوكان : استعاره از شاهان مدح دوست  /  قيمتي دُرّ لفظ دَري : زبان با ارزش فارسي / چيزي را در پاي كسي ريختن : كنايه از تقديم كردن و پيشكش نمودن

5- چرا نویسنده ، مثنوی معنوی را از کتاب های مقدس غربیان برتر می داند ؟

 زیرا پیام های آن نیازهای روحی انسان ها را برطرف می کند و با ذهن انسان قرن بیستم سازگارتر است.

6- در خلال مبارزات اسلامی مردم کشور ما که به سرنگونی حکومت پهلوی انجامید ، چه خصلت های پسندیده ای درمردم

 تجلّی یافت ؟ اتحاد، مشارکت اجتماعی، یکدلی و ایثار و فداکاری

 

خودآزمايي درس پانزدهم  :

1- در سطر سوم منظور از « او » چیست یا کیست ؟ اصفهان

2- چرا نویسنده نقش کاشی ها را « بهار منجمد » نامیده است ؟

زیرا کاشی ها و رنگ ها بهار را تداعی می کند.بهاری که همیشگی و غیر قابل تغییر است ( منجمد ).

3- در جمله ی « گویی کالبد بنا ، مینایی است که روح ایران را در آن حبس کرده اند » به کدام عقیده ی پیشینیان اشاره دارد؟  نظر شما در باره ی این تشبیه چیست ؟

اشاره به این اعتقاد دارد که در روزگار زرتشت روح و روان یکی از عوامل بنیادی بوده که بر کردار و رفتار  انسان حکم فرما بوده است و همچنین در ایجاد اندیشه و هنر و تفکر او موثر بوده و این روح بعد از مرگ در همین دنیای خاکی در اجسامی همچون شیشه محبوس می شده است تا شيشه شكسته نشود شخص زنده مي ماند. بد نیست بدانیم گذشتگان معتقد بودند که روح دیو را در شیشه حبس می کردند و به دریا می انداختند. 

تشبیه درستی نیست زیرا منظور نویسنده این است که کاشی ها بیانگر روح ایران است در حالی که در تشبیه اسارت روح به نظر می رسد.

4- جز خصوصیاتی که در متن درس به سرو نسبت داده شده است ، چه ویژگی های دیگری در باره ی سرو خوانده

 یاشنیده اید ؟ راستی ، همیشه سبز بودن ،آزادی ، تهیدستی ، وارستگی.

5- نویسنده چه نقش هایی را نشانه ی گرایش ذهنی سازندگان بنا به بهشت می داند ؟

 قاب بندی های محرابی شکل، طره های کنار سردرها ، طاووس های سردر مسجد شاه ، سروها.

6- سه کلمه ی  ممال مانند « اسلیمی » بنویسید

 قاعده ی ممال بودن: تبدیل و تمایل یافتن الف به یا  /   (  مزاح: مزیح) ، ( جهاز: جهیز ) ، (رکاب: رکیب (هلام:هلیم)

خودآزمايي درس شانزدهم :

1- مقصود از اصطلاحات زیر را بنویسید .

   کمیتش لنگ بود / مثل شاخ شمشاد / سپر انداختن / باب دندان

کمیتش لنگ بود:کم مایه و ضعیف و ناتوان بود. /  مثل شاخ شمشاد: در کمال شادابی وخوش قامتی     

سپر انداختن:تسلیم شد                 /           باب دندان: مناسب و مطابق طبع.

2- علل انحراف خسرو چه بود ؟ دوستان ناباب، بي سرپرستي و نداشتن راهنما

3- شما چه دلایل دیگری را برای گرفتار شدن افراد در دام اعتیاد می شناسید ؟ فقر، بیکاری، بی ارادگی، محیط.

4 – یک نمونه از سرانجام شوم افتادن در دام اعتیاد را بنویسید. تكليف دانش آموزي                                             

5- با مراجعه به « باب خاموشی » از گلستان سعدی ، داستان یا قطعه ای متناسب با درس « مایع حرف شویی » بیابید .

 باب در فوايد خاموشي ، حكايت ششم

6- درعبارت « مبحث حروف اضافه » و « سخنرانی موجی » چه ابهامی وجود دارد ؟

 حروف اضافه  :      1-.حروف اضافه ی دستوری                                2- .حروف بیهوده و زاید

سخن رانی موجی :1-.سخنرانی فردی که در سیستم لغزش اختلالی است     2.- سخن رانی از طریق موج رادیو

7- بیت با کدام بخش متن ، ارتباط معنایی دارد ؟ به صورت خوش چو حیوان است مایل /  زحیوان کم نشاید بودن ای دل

    اشتر به شعر عرب در حالت است و طرب               گر ذوق نیست تو را کژ طبع جانور

خوآزمايي درس هفدهم  :

1- درشعر داروگ تصویری که شاعر از اتاق خود ترسیم می کند ، نشانه ی چیست ؟

 نشانه ی آمادگی جامعه برای فروپاشی و ویرانی و این که مردم سخت غمگین هستند.ظلم و استبداد حكومت

2- یک تشبیه در شعر « داروگ » پیدا کنید؟

 و جدار دنده های نی به دیوار اتاقم دارد از خشکین می ترکد  /  چون دل یاران که در هجران یاران     

 (ترکیدن نی به شکستن دل در هجران یار تشبیه شده است.)

3- در شعر « باغ من » شاعر ابر و باغ بی برگی را چگونه توصیف می کند ؟

 ابر را با پوستین سرد نمناک توصیف کرده و «باغ بی برگی» را با توصیفاتی چون: تنهایی ، سکوت پاک غمناک، پوشیدن شولای عریانی و باغ نومیدان.         

4 – مرجع ضمیر « ش » در مصراع « آسمانش را گرفته تنگ در آغوش » چیست ؟ باغ بي برگي

5- شاعر زیبایی باغ بی برگی را در چه می داند ؟

در واقع زیبایی باغ ناشی از گذشته ی پر افتخار آن می باشد که اکنون از دست رفته است.(انسان های بزرگ و توانایی که اکنون در خاک خفته اند)

6- با توجه به شعر « انتظار » ، چه شباهتی میان جنگ بدر و قیام مهدی ( عج ) وجود دارد ؟

 تعداد یاران پیامبر(ص)و امام زمان(عج)در هر دو جنگ313 تن و در هر دو پیروزی از آن مسلمانان است ، مبدا هر دو جنگ یک مکان است و نام رهبر هر دو جنگ هم یکی است.(محمد)

7- قالب سه شعر درس را با هم مقایسه کنید . داروگ: نیمایی آزاد / باغ من : نیمایی آزاد /  انتظار: سپید

8- شعر دیگری در باره ی خزان پیدا کنید و از نظر مضمون با شعر « باغ من » مقایسه کنید . .تكليف دانش آموزي

9- شعر دیگری را که درون مایه ی آن انتظار حضرت مهدی ( عج ) باشد ، پیدا کنید و در کلاس بخوانید

 اگر آن سبز قامت رو نماید                         در باغ خدا را می گشاید

دلم را فرش کردم تا بتازد                          سرم را نظر کردم تا بیاید     (  مصطفی علی پور )

طلوع مي كند آن آفتاب پنهاني                 ز سمت مشرق جغرافياي عرقاني

خودآزمايي درس هجدهم :

1- « گون » و « نسیم » درشعر « سفر به خیر » نماد چه کسانی هستند ؟

گون : نماد انسان های پای در بند و اسیر و ساكن   /       -  نسیم : نماد انسان های آزاد و رها و پويا و متحرك

2- شعر « سفربه خیر » را با غزل « ناله ی مرغ اسیر » اثر عارف قزوینی مقایسه کنید .

شعر«سفر به خیر»در قالب نیمایی سروده شده است،حال آنکه«ناله ی مرغ اسیر»در قالب غزل است.در شعر«سفر به خیر» ، فرد ،دیگر طاقت ماندن در وطن را ندارد ، حال آنکه در شعر «ناله ی مرغ اسیر» فرد مبارز، معتقد به ماندن و ادامه ی مبارزه است.

3- بند « چگونه این چنین که بلند بر زبر ماسوا ایستاده ای / در کنار تنور....» به کدام داستان در زندگی حضرت علی اشاره دارد؟

 به داستان پیرزنی اشاره دارد که از علی(ع) کمک خواست و مولا به کمک او شتافت.او نان می پخت و علی از بچه های او نگهداری می کرد و پیرزن در حین کار مدام علی (ع) را  نفرین می کرد  آن زن حضرت علی (ع) را  نمی شناخت و مولا

 چهره اش را به آتش نزدیک کرد و گفت: این سزای کسی است که در حکومت او افراد فقیر فراموش شده باشند.

4- کلمه ی « خدا » در « پیش از تو هیچ خدایی را ندیده بودم ...» به چه معناست و چه سابقه ی تاریخی دارد ؟

 خدا از «خواتای» پهلوی گرفته شده است و این لفظ در سانسکریت «از خود زنده» و «از خود آغاز کرده» معنی می دهد لفظ خدا وقتی با کلمه ای ترکیب شود بر غیر خدا اطلاق می شود.مثلا :کدخدا ، ده خدا ،که در این صورت «صاحب و رئیس» معنی می دهد و بعضی گفته اند این واژه از ترکیب «خود» و «آ» (بن مضارع آمدن)ساخته شده است یعنی خدا در وجود خود به کسی محتاج نبوده است. خدا امروزه به معني پادشاه و لي در گذشته به معني مالك و صاحب و سرور بوده است.

5- دو توصیف زیبای شاعر را در باره ی حضرت علی ( ع ) بیان کنید .

 پیش از تو هیچ اقیانوسی را نمی شناختم که عمود بر زمین باستد/شب از چشمان تو آرامش را به وام می گیرد.

6- « باچشمانی یتیم ندیدنت » یعنی چه ؟ یعنی باچشماني كه از ديدار تو محروم و بي نصيب شده اند .

7- در آمیختن صولت و رحمت از ویژگی های انسان بزرگ است . در کدام بند شعر به این ویژگی حضرت علی اشاره شده است ؟ صولت حیدری دست مایه ی شادی کودکانه شان کردی /و بر آن شانه که پیامبر پای ننهاد/کودکان را نشاندی

8-« شعر سپید من ، روسیاه ماند / که در فضای تو ، به بی وزنی افتاد » اشاره به کدام ویژگی های شعر شاعر دارد ؟

 به بی وزن بودن شعر سپید .

9- چرا شاعر پیشانی بلند امام علی ( ع ) را کتاب خداوند می داند ؟

 از آن جایی که حضرت علی حافظ کل قرآن بوده ، قرآن ناطق لقب گرفته است .

10- شعر « در سایه سار...» را یک بار بخوانید و به تلمیحات آن اشاره کنید .

داستان کمک کردن حضرت علی(ع) به پیرزن،در قسمتی دیگر به زخمی شدن آن حضرت در جنگ احد و همچنین مصرع(بر آن شانه ها که ...)به زمانی اشاره دارد که آن مولا درخانه ی کعبه بر شانه ی پیامبر ایستاد و بت ها رابه زیر آورد.

خودآزمایی درس نوزدهم :

1- بیت « بی زلف سر کشش سر سودایی از ملال  //   همچون ینفشه بر سر زانو نهاده ایم » از حافظ با کدام یک از ابیات

  « حدیث جوانی » هم خوانی دارد ؟ با ياد رنگ و بوي تو اي نوبهار عشق  /همچون بنفشه سر به گریبان کشیده ام

2 – یک نمونه ایهام و یک نمونه تشخیص در شعر حدیث جوانی پیدا کنید .

 بو در بيت دوم  / هوا در بيت سوم  / آهو در بيت آخر

     تشخیص: هم چون بنفشه سر به گریبان کشیده ام                    

3- شعر « حدیث جوانی » را با شعر « متاع جوانی » پروین اعتصامی مقایسه کنید .

 شعر «حدیث نوجوانی» در قالب غزل است ، در حالی که  قالب «متاع جوانی» قطعه می باشد.نوع ادبی حدیث جوانی«غنایی» می باشد،در حالی که نوع ادبی متاع جوانی «تعلیمی» است . هر دو شعر بیانگر ناراحتی به علت طی شدن دوره ی جوانی است.

4- بیت « بسوزند چوب درختان بی بر    //    سزا خود همین است مر بی بری را » از ناصرخسرو با کدام بیت درس

 « در کوچه سار شب » ارتباط معنایی دارد ؟

 نه سایه دارم و نه بر،بیفکنندم و سزاست      /          اگر نه بر درخت تر،کسی تبر نمی زند

5- « در انتظار غبار بی سوار نشستن » کنایه از چیست ؟ امید بيهوده داشتن                                              

6- شعرهای این درس جزءِ کدام نوع ادبی هستند ؟ ادبيات غنایی

خودآزمایی درس بیستم  :

1- ابن بطوطه به چه رسمی در نماز جماعت شوشتر اشاره کرده است ؟

 پس از موعظه ی مردم سوالات خود را در رقعه ای می نوشتند و واعظ به همه ی آن ها پاسخ می گفت.

2- دو نمونه از توصیف های جرئی ابن بطوطه را در متن بیابید .

الف) این امیر با همه ی بزرگی که داشت،به دست خود غذا تعارف می کرد و قطعات گوشت را به دست خود  از هم جدا می کرد و به ما می داد. ب) من نه نظم آن مدرسه را در جایی دیده ام و نه لذیذتر از غذای آن جا غذایی خورده                       3- در جمله ی « مردم این جزیره ، از اشراف فارس هستند » واژه ی فارس به چه معنی است ؟ ایران                                

4- نویسنده ی « به سوی تخت جمشید » غروب را چگونه توصیف کرده است .

خورشيد به تدريج پایین می رود و سایه ستون ها و هیکل پاسبان،روی خاک این زمین و ایوان سلطنتی درازتر می شود.

5- جملات علی پسر سلطان خالد را در درس « به سوی تخت جمشید » با قصیده ی ایوان مداین خاقانی به مطلع زیر مقایسه کنید :   هان ای دل عبرت بین از دیده عبر کن هان    //     ایوان مداین را آیینه ی عبرت دان

مفهوم هر دو مورد بی وفایی دنیا و عبرت گرفتن از پادشاهانی است که در اوج قدرت از بین رفته اند؛البته سخن خاقانی شعر است و زیبایی و آهنگ خاصی حال آنکه در جملات علی پسر سلطان خالد نه آن سحرانگیزی آهنگ دیده می شود و نه اختصار و تاثیر گذاری شعر خاقانی.هر دو بر فناپذيري قدرت دنيوي تاكيد دارند.

خودآزمایی درس بیست ویکم :

1- در خاطرات اعتماد السّلطنه چاپلوسی نویسنده در کدام قسمت ها بیشتر دیده می شود ؟

 قسمت اول(اگر ممکن بود)

2- با در نظر گرفتن خاطرات اعتماد السّلطنه ، بگویید که دربار قاجار چه ویژگی هایی داشته است ؟

چاپلوسی ، رشوه خواری، بی ادبی ، سخن چینی ، رواج خرافه پرستی،اقتصاد ضعیف ، بی خبری، بي ادبي درباريان،

3- علت تغییر رفتار طه حسین چه بود ؟ گریه ی مادر ، نصیحت پدر و تمسخر افراد خانواده و رفتار نابجاي برادران

4- نویسنده خود را با چه کسی مقایسه کرده است ؟ چرا ؟

ابوالعلای معری ، چون هر دو نابینا بودند و حس مشترکی داشتند.و همچنین دارای استعداد سرشاری بودند.

5- نویسنده  یادگیری مرثیه ها ، افسانه ها و حفظ قرآن را مرهون چه چیز می داند ؟ چرا ؟

کنجکاوی و تیزهوشی خوب گوش دادن – مرثيه ها را از خواهران و مادرش ، افسانه ها را از پدرش و قرآن و اوراد و اذكار را از پدر بزرگش آموخته بود .

خودآزمایی درس بیست ودوم :

1- مقصود از بیت « خورده قسم اختران به پاداشم   //    بسته کمر آسمان به پیکارم » چیست ؟

 این بیت بیانگر سرنوشت بد و بد اقبالي شاعر است.

2- در بیت « محبوسم و طالع است منحوسم   //   غمخوارم و اختر است خونخوارم » چه آرایه هایی وجود دارد ؟

 مراعات نظیر(طالع،اختر،منحوس)           واج آرایی(خ)                 تشخیص       كنايه       موازنه

3- شاعر علت گرفتاری خود را چه می داند ؟ تقدیر و سرنوشت شوم و بد خود

4- یک نمونه از کاربرد « واو همراهی » را در شعر مسعود سعد بیابید من و طالع نگونسارم(یعنی بخت بد یار و همراه من است.).

5- مطلع یکی از غزلیا تی  را در کتاب ادبیات 2و1خوانده اید و محتوای حبسیه دارد بنویسید .

 من نگویم که من را از قفس آزاد کنید   /         قفسم برده به باغی دلم شاد کنید.

6- چند اثر دیگر از نویسنده ی « کویر » را نام ببرید .

 فاطمه فاطمه است،آری این چنین بود برادر، هبوط،پدر و مادر ما متهمیم،حج،اسلام شناسي ، علي تنهاست

7- چند جمله زیبا از نوشته های دکتر علی شریعتی را به کلاس بیاورید و بخوانید.

 خداوند به علمای ما مسولیت،به عوام ما علم و به روشنفکران ما ایمان ببخش.خدایا در برابر هر آنچه انسان ماندن را به تباهی می کشاند،مرا،با نداشتن و نخواستن رويین تن گردان. خدایا چگونه زیستن را به من بیاموز، چگونه مردن را خود خواهم آموخت.

خودآزمایی درس بیست وسوم :

1- در مصراع « در میان خانه گم کردیم صاحب خانه را » مقصود از صاحب خانه کیست ؟ خدا

2- در مصراع « برو طواف دلی کن که کعبه ی مخفی است  » چه آرایه هایی دیده می شود ؟

 مراعات نظیر(طواف،کعبه)  /  ایهام( مخفي : تخلص شاعر،پنهان)    /    تشبیه(دل مانند کعبه است)

3- بیت زیر از صائب  با کدام بیت زیب النّسا ارتباط معنایی دارد ؟

   رنگین سخنان در سخن خویش نهان اند   //    از نکهت خود نیست به هر حال ، جدا گل

     در سخن مخفی شدم مانند بو در برگ گل     /          هر که خواهد دیدم گو در سخن ببیند مرا

خودآزمایی درس بیست وچهارم  :

1- در بیت سوم شعر مسافر منظور از کنج غربت چیست ؟ گوشه ی سنگر

2- پولک نشان شدن دستمال نشانه ی چیست ؟ خیس شدن از اشک ، اشکباران شدن

3- شاعر آخرین برگ دفتر شهید را چه می داند و آن را چگونه توصیف می کند ؟

 دستمالی که مهر و تسبیح و انگشتر شهید در آن قرار دارد.

4- در شعر « ریشه ی پیوند » منظور شاعر از « در سینه ام هزار خراسان نهفته است » چیست ؟

 پیوند ناگسستنی و عمیق با فرهنگ ایران كه خراسان بزرگ نماد آن مي باشد.

5- شعر « ریشه ی پیوند » بیانگرکدام احساس شاعر تاجیکی است ؟

بيانگر احساس لطيف و شور حماسي و دلبستگي به ادبيات و وطن ادبي شاعر