ادبیات پارسی

پاسخ خودآزمایی ادبیات سوم انسانی

خودآزمايي درس 1 صفحه 5 :

1-  این بیت حافظ باکدام بیت از متن درس قرابت مفهومی دارد ؟

 « نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت / به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد »

  يتيمي كه ناكرده قرآن درست       كتب خانه ی چند ملت بشست                                                        

    2-  این بیت به کدام واقعه اشاره دارد ؟ « شبی بر نشت از فلک برگذشت / به تمکین و جاه ازملک برگذشت » معراج  

   3  - تحقیق کنید که چرا به خانه ی کعبه «بیت الحرام » گفته می شود ؟

 چون حرام امن الهي است و حريم و پناهگاه پناه آورندگان است و در آنجا هيچ گونه آزاري بر هيچ موجودي روانيست

  4- امروزه فارسی زبان به جای « تبجیل » ازچه واژه ای استفاده می کنند ؟ بزرگ داشت

  5-  در مصراع « نهد زرین قدح در صحن بستان » منظور از « قدح زرین » چیست ؟ گل زرد

  6- چه رابطه ای میان عطارد ، دوات و خامه وجود دارد ؟

 براساس اعتقاد يونانيان قديم عطارد دبيرفلك است ونماد نويسندگي است .

   7- در مصراع « عذار افروز مه رویان افلاک » منظور از « مه رویان افلاک » چیست ؟ فرشتگان عالم ملكوت

   8- آیه های ( 26 و 27 الرحمن ) با کدام بیت درس قرابت معنایی دارد ؟

كسي با او نه و او با همه كس ، نماند هيچ كس او ماند و بس .

خودآزمايي درس2 صفحه 13 :

1- رویین تنی اسفندیار را با کدام شخصیت اساطیری می توان مقایسه کرد ؟ وجوه شباهت آن ها را بنویسید .

 با آشيل در حماسه يونان و بالدر در حماسه شمال اروپا ، هر سه از نقطه خاصي آسيب پذير ند .آشيل از ناحيه ي  پاشنه ي پا و بالدر بوسيله ي گياهي بن نام « گُي » و اسفنديار از ناحيه ي چشم آسيب پذير ند وجه شباهت رويين تني .

2-  چرا رستم در برابر اسفندیار انعطاف نشان می دهد ؟

چون برايش احترام قائل است و نمي خواهد ارتباطش را با خانواده كيان قطع كند .

3- آیا صدور دستور برای بستن رستم توجیه منطقی دارد ؟ چرا ؟

از نظر گشتاسب بله چون مي دانسته كه رستم حاضر نيست دست به بند بدهد ولي از نظر آيين پهلواني خير ، بستن دست پهلوان توجيهي منطقي ندارد .

4- آیا بهتر نبود رستم با مصلحت اندیشی دست به بند بدهد و از بروز فاجعه پیش گیری کند ؟

 خيرچون مصلحت انديشي كه با خفت وخواري همراه باشد ، پذيرفتني نيست وبسته شدن دست پهلوان با آيين پهلواني مغايرت دارد .

5- چرا رستم با اصرار ، اسفندیار را به مهمانی می خواند و چرا اسفندیار  مهمانی او را نمی پذیرد ؟

 براي منصرف كردن اسفنديار ،چون اسفنديار قصد جنگ دارد و به هيچ وجه حاضر به سازش نيست.

6- « براعت استهلال » داستان درچه بخشی از درس آمده است ؟ آن را توصیح دهید .

 آغاز درس ، ناليدن بلبل از سوگ اسفنديار كه نشان دهنده ي مرگي است كه در پايان داستان انجام مي گيرد .براعت استهلال : نويسنده يا شاعر در مقدمه يا آغاز كتاب به ذكر الفاظي مي پردازد كه با محتواي و مضمون كتاب و داستان پيوند دارد .

خودآزمايي درس 3 صفحه 17:

1- چرا رستم تن به جنگ می دهد ؟

براي حفظ آبروي خودش رستم ناگزير ميشود چون پافشاري او را در مورد منصرف كردن اسفنديار بي ثمراست.

2- نقش زال را در این داستان چگونه می بینید ؟

 ابتدا تلاش كرد تا رستم را متقاعد كند كه جنگ را نپذيرد و هنگامي كه رستم را درگير جنگ ديد به او كمك كرد .

3- اگر رستم دست به بند اسفندیار می داد چه می شد ؟

 پذيرفتن بند خلاف آيين پهلواني است ، رستم اگر به بند مي داد ارزش و اعتبار پهلواني را از دست مي داد .

4- « بپیچم و بپیچاند » دربیت چه مفهومی دارد ؟ « که چندین بپیچم که اسفندیار / مگر سر بپیچاند از کارزار »

 بپيچم :  پافشاري  ميكنم ، اصرار مي كنم     /       سر بپيچاند :  منصرف شود.

5- کشته شدن دو پسر جوان اسفندیار چه تأثبری بر روند داستان می گذارد ؟

 اسفنديار را در جنگ بيشتر ثابت قدم مي كند .

6- شخصیت بهمن را در طی داستان تحلیل کنید . ساده دلي كه فقط پيك پدر بود.

7- تحقیق کنید چرا سیمرغ در این ماجرا از رستم طرفداری می کند ؟

 چون پرنده اي روش روان است و مظهر و نمادياري گري است . چون اسفنديار در هفت خوان جفت او را كشته بود .

8-  دو نمونه « اغراق » در شعر پیدا کنید .

خروش آمد از پاره ي هر دو مرد – تو گفتي بدريد دشت نبرد – ببردند از روي خورشيد رنگ

خودآزمايي درس 4 صفحه 24 :

1- شغل بزازدر دوران جوانی چه بود ؟ از دزدان حق السكوت مي گرفت تا گزارش ندهد (شاه دزد)

2- عکس العمل بزاز در برابر سرقت اموالش چه بود ؟ باخونسردي و تدبيربرخورد كرد.

3-  دو عنصر داستانی را در درس بیابید .الف : قهرمان كه بازرگان بود . ب: راوي كه داناي كل است.

4- گاه نویسنده با شگرد خاصی خواننده را در مسیر جدیدی از داستان قرار می دهد که حدس زدن آن دشوار یا ناممکن است

نمونه ای از این مورد را در داستان بیابید .

 برخورد بازرگان با پاسبان در مورد سرقت اموالش و حدس دشوار او كه دزد مغازه چه كسي است.

5- داستان بازرگان و طرّار را به صورت یک نمایش نامه یا فیلم نامه بازنویسی کنید .  به عهده ي دانش آموز                                  6- نمونه ای دیگراز داستان های سنتی را معرفی کنید . سمك عيار ، خير وشر

خودآزمايي درس 5 ص 31 :

1-  چرا ناصر از فرو ریختن دیوار خوش حال است ؟

چون به راحتي مي توانست با همسايگان ارتباط برقرار كند و عامل جدايي او و دوستانش از بين رفته بود.

 2-  در باره ی زاویه ی دید داستان توضیح دهید .

داستان از زبان سوم شخص تعریف شده است : نویسنده بی آن که کوچک ترین نقشی در داستان به عهده داشته باشد همه جا حضور دارد و به عنوان « دانای کل » از احساسات اشخاص داستان هم باخبر است .

3-اگر این داستان را داستانی نمادین به حساب بیاوریم ، هریک از عناصر زیر نماد چیست ؟ بنّا ، دیوار ، همسایه .

 بنا : نماد جدايي و اختلاف/   ديوار : جدايي انسان ها و مانع تفاهم بشري  /  همسايه : دوستان و همنوعان

4-  نویسنده بین دیو و دیوار چه رابطه ای برقرار کرده است ؟

رابطه ي شباهت برقرار كرده از طرف ديگر نوعي تناسب و اشتقاق كه « ديو » را با « ديو+ار » در كنار هم آورده است . و در مي يابد كه ديوار همان ديو افسانه هاست .

5- استدلال مادر را درتوجیه ساختن دیوار چگونه ارزیابی می کنید .

 مادر تعجب مي كند و معتقد است كه وجود ديوار خانه ها ضروري است و نماد كساني است كه فاصله ي بين انسان ها را به عنوان حقيقتي مسلم پذيرفته اند . استدلال مادر ضعيف به طوري كه براي كودكان قابل فهم نبود .

6- در باره ی این جمله توضیح دهید: « دیوار ناگهان از جا تکان خورد و با چشم گنده ی سرخش ، چپ چپ به او نگاه کرد .

 عظمت و هيبت محدوديت هاي اجتماعي آن چنان بسيار است كه باعث مي شود كسي به فكر تلاش براي رفع محدويت نباشد . ديوار قصد نابودي تفاهم و همدلي را دارد .

خودآزمايي درس 6 صفحه 38 :

1- دو نمونه از ویژگی های نثر مرسل را با ذکر مثال از درس بیان کنید .

كمي لغات عربي ،كوتاهي جملات : سزاست كه خدمتش كنند ، آوردن حرف تاكيدي «مر» نمرود مر نديمان را گرفت.

2- دو نمونه از نشانه های کهنگی سبک « قصص الانبیا » را از متن پیدا کنید .

آوردن «ب» زايدآغاز فعل هاي ماضي بنشست ، بياورند ، بگفت / آوردن واژه هايي مانند مر اندر ، منجنيق تپش .

3- منظور از عبارت « کار و بار و حشمت ایشان برود « چیست ؟جاه و مقام وبزرگي شان ازبين ميرود .

4-دو کلمه از متن قصص الانبیا پیدا کنید که امروز با مفهومی متفاوت به کار می روند .

 پاره كردن درمعني شكستن . فرمودند معني فرمان دادن . در ايمن درمعني مطمئن .

5- تحقیق کنید که خیره سری های نمرود با کدام یک از پادشاهان اسطوره ای شاهتامه ی فردوسی مشابهت دارد ؟

كاووس شاه .

6- باتوجه به داستان حضرت ابراهیم (ع) ،این بیت حافظ را توضیح دهید و آرایه ی شاخص آن را بنویسید .

 « یا رب ! این آتش که بر جان من است / سرد کن زآن سان که کردی بر خلیل

 منظور از آتش در بيت حافظ آتش هجران و عشق است كه از راه رسيدن به معشوق خواهان سرد شدن آن است (به وصال رسيدن ) و آن را با آتشي كه قرار بود حضرت ابراهيم را بسوزاند و بر حضرت ابراهيم به سلامت سرد مقايسه كرده است . آرايه تلميح .

خودآزمايي درس 7 صفحه 48 :

1- معنی عبارت های زیر را بنویسید .

الف ) در مورد خواجه (خواجه احمد حسن ميمندي ) هيچ قصد بدي نداشتم و كار ناروايي انجام ندادم و خانواده اش را مورد توجه قرار دادم .  /      ب ) از نعمت هاي جهان بهره برده ام و سياست هايي به كاربردم ( پست ومقام هايي داشتم )  /   

ج) اين همه وسايل نزاع ودشمني را به خاطرمال دنيا گذاشته و رفتند

د) به پاسخ آن كارهايي كه انجام داده ، گرفتار شده است .

2-  سه نمونه از توصیف های زیبای درس را بیان کنید .

توصيف ظاهر حسنك ، گريه و زاري مردم ، برخورد حسنك ، بابوسهل زوزني .

3- با توجه به متن درس ، دو نمونه از ویژگی های نثر بیهقی را بنویسید .

توصيف جزئيات ، فضا سازي ، ايجاز و اطناب به جا .

4- در کدام بخش درس ، نشانه های تقدیر گرایی و عبرت آموزی دیده می شود ؟

لا تبديل لخلق الله ، اگر امروز اجل رسيده است، كس باز نتواند داشت كه بردار كشند يا جزداركه بزرگتر از حسين علي ني ام.

5-  با توجه به متن درس ، دو نمونه از هنر بیهقی را در پرداخت شخصیت و تجسم حوادث بنویسید .

توصيف بوسهل ( خلقو خوي و عمل كرد او ) دار زدن حسنك . توصيف توطئه گري هاي بوسهل .

6- عبارت « مشتی رند را سیم دادند که سنگ زنند » بیانگر چیست ؟

بيانگر وضع حاكميت آن روزگار به كارگيري افراد مزدور براي پيش برد اهداف پليد .

خودآزمايي درس 8  صفحه 56 :

1- معنی عبارت های زیر را به نثر ساده و روان بنویسید .

الف )چه نظري داري درمورد ملك كه گوشه نشيني اختيار كرده و حركت و شادماني را رها كرده است ؟ 

 ب) پشتيبان سپاه من بود موجب رنج دشمنان و موجب زيبايي ( جمال ) دوستان بود .

 ج) هركسي كه انديشه اي ضعيف وناتوان و عقل كم و ناقصي دارد ، از مقام بالا بع مرتبه پست گرايش پيدا می کند.

د) قناعت نشانه پست همتي وكمي جوانمردي است .

2- با توجه به متن ، سه ویژگی سبک کلیله و دمنه را بیان کنید .

 نمادين ، شخصيت بخشي ، آرايه ها ، بر مفهوم غلبه دارد .به كاربردن مترادفات ، حذف شناسه به قرينه ، به كاربردن موصوف و صفت جمع .

3- در باره ی پیام های این درس ، یک بند بنویسید .

 پيام حكايت : دهان بيني ، اطلاعات غلط گرفتن و تصميم گيري هاي ناآگاهانه ، سخن چيني

4- گاو ، شیر ، کلیله ودمنه نمایندگان چه شخصیت هایی هستند ؟

گاو نماد موجودي صادق و درستكار ، شير نماد حاكم زود باور ، كليله نماد موجود عاقل و متعادل .

5- سه نمونه از تمثیل های رایج را از درس پیدا کنید و بنویسید .

هركه را همت او طعمه است ، در زمره بهايم معدود گردد، چون سگ گرسنه كه به استخواني شاد شود و به پاره اي نان خشنود گردد. خدمت كار سلطان در خوت وحيرت همچو خانه مار و هم خوابه ي شير است ، كه اگر چه مار خفته و شير نهفته باشد . درديده ي دشمنان خار وبر روي دوستان خال .

6-  مفهوم کنایی عبارت های « گرم شکمی » و « بر باد نشاندن » را بنویسید .

گرم شکمی = کنایه از حرص و آز است  /   برباد نشاندن = تحريك كردن .

7- کلیله عاقبت وخیم را در چه می دانست ؟

 رنج نفس شیر و سمت نقض عهد و هلاك گاو و هدر شدن خون او .

خودآزمايي درس 9 صفحه 61 :

1-  مقصود از عبارت های زیر چیست ؟

 الف ) پليديهاي وجودم را با گريه كردن در برابر پروردگار از بين مي بردند ( وجودم را صفا  مي دادم )        ب – تصميم گرفتيم كه برگرديم .

2- سه نمونه از سجع های زیبای متن را بیان کنید . ( نشايد ، نپايد ) – ( بَرد ، وَرد ) – (انيس ، جليس )

3-  سعدی برای گلستان چه فوایدی بر شمرده است ؟

پايداري كتاب ، بهره بردن متكلمان از آن ، افزودن بلاغت نويسندگان.

4- دو مورد از ضرب المثل ها یا تمثیل هایی راکه درمتن درس به کاررفته است پیداکنید وبنویسید .

 هرچه نپايد ، دلبستگي را نشايد ، گل همي پنج روزو شش باشد زبان بريده به كنجي نشسته صم بكم

5- سه نمونه از عبارت های درس را که نشان دهنده ی سبک خاص سعدی است ، بیان کنید .

الف ) سجع های مناسب : دم بر نیارم و قدم بر ندارم .

ب) حذف افعال : ذوالفقار علی در نیام و زبان سعدی در کام .

ج ) کوتاهی جملات : مصلحت آن دیدم که در نشیمن عزلت نشینم و دامن از صحبت فراهم چینم .

خودآزمايي درس 10 صفحه 64 :

1- این جمله را توضیح دهید : « عید نوروز از اجله و اقدم اعیاد ملی است . »

عيد نوروز از بزرگترين وقديميترين عيدها است

2- سه نکته ی تربیتی را که در درس « در سبب عید نوروز » به طور غیر مستقیم گفته شده است ، بیان کنید .

آموزش به كودكان در حفظ آداب ورسوم وسنت ها ،احترام به بزرگترها ،آموزش غيرمستقيم ، تشويق وقدرداني كردن.

3-  کدام واقعه مهم تاریخی در نوروز اتفاق افتاده است ؟

در روز سوم عيد خلافت حضرت علي ، واقعه غديرخم ، ساختن كشتي نوح

خودآزمايي درس 11 صفحه ي 68 :

1 – بیت سوم را از نظر دستوری مرتب کنید . تا جهان جفا را پیشه می کند ، تو نیز صابری را پیشه کن .

2- دیدگاه شاعر را در خصوص مدح و ستایشگری بنویسید .

شاعر مدح و ستایش سلاطین و افراد را ناپسند و بی ارج و چنین کاری را معادل ریختن در پای خوکان می داند ( موفق با ستایش گری نیست )

3- بیت سوم را از دید آرایه های ادبی بررسی کنید .

بیت آرایه ی لف و نشر دارد . ( جهان و جفا = لف ) و ( تو و صابری = نشر ) / آرایه ی دیگر تشخیص در مصراع دوم است .

خودآزمايي درس 12 صفحه ي  72:

1-آخرین بیت غزل عراقی را با این دو بیت باباطاهر مقایسه کنید و تحلیل خود را از این مقایسه بنویسید .

 یکی درد و یکی درمان پسندد.................................

 درشعرعراقي نوعي طلب ديده مي شود عراقي خواهان درد است به اميد درمان از جانب معبود ، بابا طاهر به مرحله ي رضا رسيده و تسليم محض معشوق است وطا لب درد عشق .

2- آیه ی « و من یتوکل علی الله فهو حسبه » با کدام بیت درس ارتباط معنایی دارد ؟

 چه باك آيد ز كس آن را كه او را                       نگهدارد ونگهبا نش تو باشي .

3- یک نمونه ایهام در بیت نخست غزل « الفت موج » پیداکنید .

 مصراع دوم دو معنی را به ذهن می آورد : الف ) خار دامنِ مرا می کشد ، ب ) خارهم از من دوری می کند .

4- تغییر دادن جای تکیه در کدام بیت زیر باعث تغییر معنا می شود ؟

 « قمری ریخته بالم ، به پناه که روم ؟ / تا به کی سرکشی ، ای سرو خرامان از من ؟ »

 سرکشی سه هجا دارد سر ، کِ ، شی . اگر تکیه روی هجا اول باشد ، می شود : سر را می کشی اگر تکیه روی هجای سوم یعنی « ش » باشد ، می شود : سرکشی کردن ، سرکش بودن .

5- یک تشبیه نهفته در بیت پایانی درس « الفت موج » پیدا کنید .

تشبيه اشك به طوفان

خودآزمايي درس 13صفحه ي80 :

1-  « تکرار » همیشه ناروا نیست و گاه بر زیبایی و تأثیر سخن می افزاید . این ویژگی در کدام ابیات شعر اوستا بیشتر دیده

 می شود ؟ تکرار درد در بيت 5 و6

2- درباره ی « ایهام » لطیفی که در بیت هفتم شعر « از درد سخن گفتن » وجود دارد ، توضیح دهید .

دور از تو یک بار به معنی « از تو دور باد » و بار دیگر به معنی « به سبب دوری و جدایی از تو » .

3- بیت زیر از حافظ با کدام بیت غزل « از درد سخن گفتن » ارتباط معنایی دارد ؟

   « با صبا در چمن لاله سحر می گفتم / که : « شهیدان که اند این همه گلگون کفنان ؟ » با بيت های 8 و9

4- در کلمه ی « محکم » در شعر راز رشید چه ایهامی دیده می شود ؟  ايهام تناسب

5- مقصود شاعر از « وساعتی بعد / در باران منواتر پولاد / بریده بریده / افشا شدی » چیست ؟

شهيدشدن حضرت عباس وقطعه قطعه شدن بدن اوباعث اشكار شدن ايثارواز خودگذشتگي اوست .

6- دو شبکه ی « مراعات نظیر » در آغاز و پایان شعر « راز رشید » بیابید .

 ( ماه ، آسمان ، نور)  و( كوه ،كمر  ) و  (  آيه ومحكم ) و ( لب وكنار ).

خودآزمايي درس 14صفحه ي84 :

1- در شعر « گل های چیده » چرا شاعر گل هایی را که برای تماشا ی شهیدان آمده اند، رنگ پریده توصیف می کند ؟

شخصيت بخشي به گل است ومقصوداين است كه گل طبيعت هم ازشهادت شهيدان ناراحت است.

2- بیت مقابل کدام آیه ی قرانی را تداعی می کند ؟ « از پی هر شکست پیروزی است / از دل شب ، سپیده می آید »

 ان مع العسر يسرا،جاءالحق وزهق البا طل

3-  در کدام بیت شعر « سایه ی خورشید » شاعر از این که چون ابرباشدناراحت است ؟زمين سترون ودروي نشان ......

4-  بیت چهارم شعر « سایه ی خورشید » را توضیح دهید .

 نه آرامش دارم ونه به سا حل نجا ت رسيده ام همچون آه بر روي آيينه  هستم كه نا پايداري ولي بي ثبات است وچون ابرگذرا ونا پايدارم.

5- نهاد فعل « داد » را در بیت پنجم شعر « سایه ی خورشید » مشخص کنید . جهان

خودآزمايي درس 15 صفحه 88 :

1- دربیت دوم شعر « سجاده ی سبز » منظور شاعر از « حجله ی سبز » چیست ؟طبيعت و سبزه زار

2- پیامبر فرمود : اذا رایتم الربیع فاکثروا ذکر النشور ؛ این مفهوم درکدام ابیات « سجاده ی سبز » دیده می شود ؟ بيت 3 و 4

3- در ششمین بیت شعر « سجاده ی سبز » بنفشه نماد چیست ؟ نماد: خضوع وفروتني در برابر معبود – انسان هميشه عابد

4- در دومین بیت غزل « کرامت آبی » صخره و دریا نماد چه چیزهایی هستند ؟

 صخره: نماد پايداري مردم مقاوم.                  دريا : نماد مشكلات وسختي وحوادث

 5- بیت هشتم غزل کرامت آبی را توضیح دهید .

اگر چه دشمن با حمله هاي وحشيانه و بمباران بخش هايي از ميهن ما آسيب رساند اما پيروزي از آن ماست .

6-  بیت زیر از حافظ با کدام بیت از شعر « سجاده ی سبز » ارتباط معنایی دارد ؟

  «کنون که در چمن آمد گل از عدم به وجود / بنفشه در قدم او نهاد سر به سجود » بیت ششم .

خودآزمايي درس 16 صفحه 99 :

1-درباره ی مفهوم این عبارت توضیح دهید و اگر مشابه آن را سراغ دارید بیان کنید . به ( = با ) این شکستگی ارزد به صد هزار درست .

 با وجود نقصي كه پيدا كرده هنوز هم از نمونه هاي مشابه امروزاش بهتر است ./ گذشت قرن ها نتوانست شكوه و عظمت كار هنرمندي كه آن را پديد آورده از بين ببرد . / تنسب با ضرب المثل هاي : فلاني از اسب افتاد اما از اصل نيفتاد / اطلس كهنه مي شود اما پاتابه نمي شود .

2-  به اعتقاد ناصرالدین شاه « طاق بسطام » درست است نه « طاق بستان » چرا ؟

 منظورش اين است كه از همان بسطام كه نزديك بود ، گرفته شده است .

3- در سفرنامه ی « چند شهر کویری » چه مسائلی بیشتر مورد توجه نویسنده بوده است ؟

 مسافت ، اعتقادات مذهبي مردم ، تحفه مخصوص شهرها ، اثاز تاريخي و مذهبي.

4 – در باره ی مراسم قالی شویان مشهداردهال تحقیق کنید .

هر سال در روز 16 آذر در مشهد اردهال مراسمي نمادين بر گزار مي شود كه طي آن براي زنده نگه داشتن خاطره ي شهادت سلطان علي بن باقر كه به دست حاكم زمان به شهادت رسيد قالي داخل امام زاده را در رودخانه مي شويندو به نشاني خون خواهي و اعتراض عزاداري مي كنند .

5- یکی از سفرنامه های معاصر را در کلاس معرفی کنید .

  خسي در ميقات ، صفير سيمرغ ، آزاذي مجسمه ، از پاريز تا پاريس.

خودآزمايي درس 17 صفحه 105 :

1-چرا امام (ره ) در انتقاد از سخنان مدرس می گوید : همه جا خواهند گفت که آقای مدرس مرد خوب و شوخ طیعی است که سخنان نمکین بسیار می گوید » ؟

 انتظار دارد كه مدرس جدي تر و با استواري بيشتر صحبت كندو به افشاگري رفتار زشت رضاخان و حكومت ستمگرانه ي او بپردازد ..

2- نویسنده چه تفاوتی در نگاه امام و برادرش می بیند ؟

 معتقد است كه نگاه امام خميني موثر و دشمن شكار و نگاه برادرش آ رام و ملايم.

3- نویسنده در این متن ، کدام ویژگی شخصیت امام خمینی ( ره ) را معرفی می کند ؟

آرام بودن و متفكر بودن و سخنان انديشه گرانه گفتن واعتقادات ظلم ستيزانه و مصصمم و باراده ، پايداري در مقابل ظلم

4-  زاویه ی دید داستان را معرفی کنید .سوم شخص يا داناي كل

5- آیا رمان دیگری می شناسیدکه در باره ی یکی از شخصیت های تاریخی باشد ؟

كتاب امام خميني نوشته امير حسين فردي ، ميرزا تقي خان امير كبير ، سردار جنگل

خودآزمايي درس 18 صفحه 109 :

1- موضوعی که نویسنده ی مطلب طرح می کند ، با دو بیت آغاز درس چه ارتباطی دارد ؟

آدمي به دليل محدود بودن انديشه و عمرش از درك عالم عرفان و احاطه بر سراسر تاريخ بشري ندارد .

2- اصحاب صُفّه و تابعین چه کسانی بودند ؟

 اصحاب صفه : ياران و صحابه ي پيامبر كه داراي خانه و منزلي نبودند و جايگاه خاصي از مسجد كه سقف دار بود سكونت داشتند .تابعين : آن كساني كه پيامبر را نديده اند ولي اصحاب آن حضرت را ديده اند و اسلام را از آنها پذيرفته اند . 

3- عرفان برای بیان مقصود خود از اصطلاحاتی استفاده می کند ، سه اصطلاح را در غزل معروف امام خمینی ( ره ) با مطلع

« من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم » بیابید و بررسی کنید .

 خال : نقطه ي وحدت حقيقي  / چشم : جمال و كمال بي نظير خداوند و كشف و شهود عرفاني / ميخانه : قلب و باطن عارف / مدرسه : علوم اكتسابي .

خودآزمايي درس 19 صفحه 112 :

1- باتوجه به متن درس « در محراب عشق » حدیث « الصلوة معراج المومن » را توضیح دهید .

نمازي كه انسان جز خدا هيچ نبيند وهيچ چيز حس نكند جز درك باري تعالي كه موجب كمال انسان است و انسان را به خدا مي رساند .

2-  مقصود نویسنده از مقایسه ی دو داستان چیست ؟

اينكه عشق ، عاشق را از خود بي خود مي كند و در نهايت اينكه عشق الهي تاثير گذاراست تا عشق مادي و مجازي.

3- بخش دیگری از « نوبة الثالثه » را از تفسیر کشف الاسرار در کلاس بخوانید

 در بخشي از آيه ي ( اِذ قامُوا = هنگامي كه بر خاستند ) تفسير مي كند كه :در حقيقت آنها را از سر خودخواهي برخاستند . عليه خود قيام كردند و از خواسته هايشان و داشته هايشان صرف نظر كردند ..

4- با توجه به درس « انسان کامل » ویژگی های انسان کامل را بنویسید .

 اقوال نيك ، افعال نيك ، اخلاق نيك و معارف

5- آخرین یند درس در محراب عشق ( بس به حقیقت ...) را به نثر ساده  بنویسید . در شرح و توضيح درس آمده است .

خودآزمايي درس20 صفحه 115 :

1- نظام عالم وجود را نظام احسن می گویند ؛ یعنی هیچ کاستی و نقصی در آن نیست ، کدام بیت مؤیّد این مفهوم است ؟ بيت 12     

 2 – مصراع « گهی ابلیس گردد گاه آدم » درستایش وتوصیف دل است یا مذمّت آن ؟  در ستايش و توصيف دل.

3- شاعردر کدام بیت به اتحاد عشق و عاشق و معشوق اشاره کرده است ؟ بيت اول . 

4- کدام بیت شعر درس به مسئله ی وحدت وجود اشاره دارد ؟  بيت اول و آخر.

5- چراشاعرگلشن راز ، جهان را سر به سر آیینه می داند ؟چون جهان منعكس كننده ي جمال معبود ازلي است .

6- کدام ابیات از شعر « جمال جان فزا...» معانی مزدیک به هم دارند ؟

 بيت : اول و دوم  / بيت : چهار و پنج  /  بيت : شش و هفت و هشت / بيت : 7 و 12

7-این شعر را جزء کدام یک از انواع ادبی می توان به شمار آورد ؟ تعليمي نو دوم كه جنبه ي آموزشي دارد .                  

 8-  درحدیث قدسی آمده است که خدا فرمود : من در زمین و آسمان ها نمی گنجم اما در دل مؤمن می گنجم . شاعر از این حدیث ، در کدام بیت استفاده کرده است ؟ بيت نهم.

خودآزمايي درس 21صفحه 127 :

1- دربیت مقابل مقصود از دریا و شبنم چیست ؟ « چون به دریا می توانی راه یافت / سوی یک شبنم چرابایدشتافت »

 دريا : حقيقت مطلق (حق )      /  شبنم :  بهشت

2- درباره ی هفت وادی تحقیق کنید : هفت وادي سير و سلوك :

1) مرحله ي طلب : اولين قدم در تصوف است ان را گويند كه شب و روز به ياد خدا باشد . سالكي را گويند كه از شهوت طبيعي و لذايذ نفساني عبور نمايد تا انسان كامل گردد.

2) وادي عشق : معيار سنجش و مهمترين ركن طريقت كه توصيف ان ممكن نيست . عشق از عشقه است و ان گياهي است كه در زمين سفت ريشه مي زند و در بدنه ي درخت مي پيچد تا همه ي درخت را فرا گيرد و چنان درخت را شكنجه كند كه نمي در ميان رگ هاي درخت نماند و هر غذا كه به درخت رسد به تاراج برد تا درخت خشك شود . مولوي گويد :

عقل در شرحش چو خر در گل بخفت          شرح عشق و عاشقي هم عشق گفت

3 ) وادي معرفت  :  صفت كسي است كه خدا را به اسما و صفاتش بشناسد و او را در تمام معاملات تصديق كند و نفي اخلاق رذيله كند و او را در جميع احوال ناظر داند و از خطرات نفساني دوري كند و هميشه به خدا رجوع كند .

4 ) وادي استغنا : مستغني باشد از هر كه مثل توست . بي نيازي از خلق و نيازمندي فقط نسبت به خالق .

5) وادي توحيد : منزه دانستن ذات الهي است از ان چه در فهم و گمان ادمي تصور مي شود . يكي گفتن و يكي دانستن پروردگار است . توحيد يعني : تو در او گم گرد توحيد اين بود .

6 ) وادي حيرت : در اصطلاح صوفيه امري است كه هنگام تامل و حضور و تفكر بر قلب عارف وارد مي  شود و حالتي كه عارف قادر به تفكر و تامل روشن نيست  .  به توصيف عطار  : عاف از همه چيز حتي از خود بي خبر است .

7 ) وادي فقر و فنا : فقر در اصطلاح احساس احتياج حقيقي به خداست . فقر را در برابر فنا في ا لله نيز دانسته اند يعني بيرون امدن از صفات خودي . فقر را نهايت سير الي ا لله و مرتبه ي انسان هاي كامل دانسته اند.

فنا : در اصطلاح از بين رفتن اوصاف مذموم سالك به وسيله ي رياضت زياد . حالتي است كه در سالك احساس لذت دنيوي و اخروي از ميان رفته و موجودي خدا گونه شده است .

3- عذر آوری مرغان بیانگر چه مطلبی است ؟

موانعي كه انسان را از سير به سوي كمال باز مي دارند و او را به سوي گمراهي مي كشانند .

4- تمثیل های این داستان را بیابید و رمز گشایی کنید ( چهار مورد ) .

  هدهد كه نماد رهنما و رهبر است . دريا و خشكي : سختي راه عشق است / سيمرغ : نماد حقيقت مطلق است    /  بازشكاري : نماد جاه طلب و مقام طلب است   /  طاووس : نماد كساني كه در انجام عبادت به اميد مزد  دل خوش هستند ، اهل ظاهر .بط : نماد مردمان عابد و زاهد كه همه ئعمر گرفتار طهارت و وسواس هستند .هدهد : نماد انسان كامل  /  كوه قاف : رمز نزديكي به خدا.

خودآزمايي درس 22صفحه 132 :

1- سه پیام ارزشی را که در درس مطرح شده است ، با ذکر نمونه بیان کنید .

سخنان عارفانه در كلام و قافيه نمي گنجد / انسان خود نمايي همواره گرفتار مشكلاتي است كه براي خود به بار مي آورد / در عرفان حفظ زبان و رعايت خاموشي لازم است .

2- کدام بخش از درس ، مفهوم حدیث « موتوا قبل ان تموتوا » را نشان می دهد ؟

  اي حيات عاشقان در مُردگي            دل نيابي جز كه در دل بُردگي

3-  مقصود مولانا از این بیت چیست ؟ « قافیه اندیشم و دلدار من / گویدم مندیش جز دیدار من »

 توجه به باطن و معنا و مفهوم نه زيبايي ظاهري الفاظ واين كه مهم وصال يار است نه راه ها و شيوه هاي آن

4- دو نماد درس را رمز گشایی کنید .

طوطي : نماد روح و جان /  قفس : نماد جسم و تن /  هندوستان : نماد جايگاه اصلي روح

5-  این داستان را با داستان « طوطی و بازرگان » از اسرار نامه ی عطار مقایسه کنید .

 عطار در داستان خودهيچ گونه مطلبي بر اصل قصه اضافه نكرد در حالي كه مولانا درلابه لاي كلام گريز به عرفان زده و داستان را به مسايل عرفاني كشانده شايد به همين دليل است كه عطار اين داستان را در 26 بيت بيان كرده ولي مولانا آن را در 367 بيت در دفتر اول آورده است .

6- مفهوم عبارتهای کنایی مقابل را بنویسید .کُله بر زمین زدن ، سرد گشتن ، گیاه بام شدن .

خشمگين شدن  /  مُردن  /  مورد توجه واقع نشدن .

ابزار اصلی کار طنز پرداز زبان هنرمندانه است

شاعران طنز گوي  انتقادي عبارتند از : سعدي ، عبيد زاكاني ،جامي ، فخرالدين علي صفي ، سيف فرغاني

خودآزمايي درس 23 صفحه 139 :

1-پیام اخلاقی هر یک از حکایت ها و اشعار درس را بنویسید .

 زاهد و پادشاه : مذمت زهد ريايي/  / خلعت خاص: حماقت حاكم /  دوستان شيطان : دروغگويي /  شمار عاقلان : انتقاد از نا آگاهي مردم روزگار / عسل قاتل : خسيسي / شرمساري : نداشتن شايستگي / در انتظار جنازه : نكوهش بخل و خساست .

2- کدام بیت درس ، با این بیت از قصیده ی ایوان مدائن خاقانی تناسب دارد ؟

 « ما بارگه دادیم ، این رفت ستم بر ما / برقصرستم کاران تا خود چه رسد خذلان » بیت پنجم .

 4- مفهوم آیه ی « کل نفس ذائقة الموت ...» از سوره ی آل عمران درکدام بیت آمده است ؟ بيت چهارم

خودآزمايي درس 24صفحه  142

1- عنوان جذاب ، شروع خوب و پایان مناسب از ویژگی های طنز اجتماعی است درس را از این دیدگاه بررسی کنید .

جنبه ايهامي عنوان اولين امتياز اين نوشته است . شروع داستان خواننده را به دنبال كردن داستان هدايت مي كند . ابهامي كه در داستان وجود دارد تا انتهاي ماجرا در ذهن خواننده باقي است . سر انجام در پايان گره گشايي مي شود .و خواننده به ماجراي داستان پي مي برد .

2-  دو ترکیب از بر ساخته های نویسنده راکه بر ناثیر گذاری و زبیایی نوشته ی طنز آمیز او افزوده است ، بنویسید.

 آش مالي ، خورش زدگي ، ماه داماد.

3- نمونه ای از تغییر زاویه ی دید را در درس بیابید و بنویسید.

نويسنده راوي داستان است اما در بخش كوتاهي جاي خود را به دوم شخص مدهد .ص دوم درس / پاراگرف سوم       

4- در طنز گاهی از کلمات و اصطلاحات غیر رایج در فارسی امروز استفاده می شود ؛ مانند « منعلقان » به جای زن و فرزند . دومورد دیگر از این نوع را در درس ابابید و بنویسید .طبخ آش ، صبيه ، متعلقان ، نقاهت

5- نویسنده برای جذاب کردن طنز خود از کلمات «وظیفه ی خطیر » ، « مشارکت » ، « خدمات ناچیز »،« مهاجرت «،  « ابلاغ رسمی » استفاده کرده است . نکته های طنز آمیز هر یک را بنویسید .

 وظيفه ي خطير : خريد و حمل و نقل و پاك كردن سبزي / مشاركت : پذيرايي از مهمان / خدمت ناچيز : پذيرايي با مهمان جهت ديدار با نو رسيده / مهاجرت : انتقال دختر و نوه توسط داماد به خانه ي خودشان / ابلاغ رسمي : اعلام قبلي بدون اطلاع قبلي ما خودشان تصميم گرفتند .

6- نمونه ی دیگر از طنزهای اجنماعی را از مطبوعات انتخاب کنید و در کلاس یخوانید . تکلیف دانش آموز .

خودآزمايي درس 25 صفحه 150 :

1- « قوم » در حکایت کلیله و دمنه به چه معنی به کار رفته است ؟ زوجه و  همسر

2-جمله ی مقابل را به فارسی امروزی بازنویسی کنید .« به برکت این افسون ، نه کسی مرابتوانستی دیدونه درمن بد گمانی صورت بستی» .

 به بركت اين افسون نه كسي مي توانست مرا ببيند و نه در مورد من تصور بدي كند .

3- درکدام قسمت داستان کلیله و دکمه به باورهای عامیانه اشاره شده است ؟

عباذن پایانی درس : اکنون « مشتی خاک پس من انداز » نا گرانی ببرم .

4- نمونه ای از ادبیات تطبیقی ایران و جهان را در کلاس بخوانید . به عهده دانش آموز .

5- شاعر رِثای « سالگرد » چرا به رادمردان کربلا رشک نی برد ؟

 چون در راه عشق بي پايان به خدا زندگي و هستي خود را از دست داده اند .

خودآزمايي درس 26 صفحه 158 :

1- شاعر در بیت پنجم درس بهار ، درمان دردمندی روزگار را در چه دانسته است ؟

 در عطر گل ياسمن (شا دابي و سر سبزي طبيعت )دواي خود يافت .

2- درشعر بهار یک نمونه تشبیه مرکب بیابید و ارکان آن را مشخص کنید .

3- آرایه های بیت پنجم درس برف را پیدا کنید و در باره ی آن توضیح دهید .

4- شاعر اشباع شدن مردم را از برف چگونه به تصویر کشیده است .

 5- دونمونه طنز تلخ در شعر برف پیدا کنید .

6- مقصود از « پیغام های سرد » چیست ؟آه و افسوس غم انگيز

خودآزمايي  درس 27صفحه 194 :

1- مولوی سنگ و خاک را نماد چگونه آدم هایی دانسته است ؟ 

سنگ : نماد انسانهاي  كه بي روح هستند و دچار هيچ دگرگوني انديشه نمي شود و از طبيعت الهام نمي گيرند/ خاك : نماد تواضع و فروتني و انسانهايي كه از وجودشان ديگران بهره مند مي شوند .

2-  مراد شاعر از کلمات « بیندیشم » و « بیاموزیم » چیست ؟

نگرش عميق و ديدي و سيع داشتن و عبرت گرفتن

3- صور خیال بند اول شعر را استخراج کنید .

تشخيص : در خاك ، تشخيص در مهر /  ايهام : در مهر  /  استعاره از نوع تشخيص در سينه خاك / كنايه :شكافته شدن زهره ي خاك كنايه از رويش گل و گياه